stary wóz

Przemiany polityczne, gospodarcze i społeczne w latach 1980-1989

Lata osiemdziesiąte oraz dziewięćdziesiąte XX wieku były dla Polaków okresem niezwykle burzliwym. Wszelkie przemiany, zarówno społeczne, polityczne, jak i gospodarcze, wpłynęły na jakość oraz styl życia obywateli. Komunizm mocno dotknął społeczeństwo polskie i wykształtował w nich nienawiść do panującego ustroju. Podjęto walkę nie tylko bierną, ale również czynną, która była kluczowym elementem wpływającym na “wojnę” z komunizmem. Fala strajków w lipcu i sierpniu 1980r. zapoczątkowały fazę kryzysu państwa komunistycznego, która notabene zakończyła się obaleniem komunizmu w Polsce.

Pierwszym istotnym elementem jest zdecydowanie skutek pogorszenia się sytuacji gospodarczej pod koniec lat siedemdziesiątych, czyli zapowiedź kolejnego podwyższenia cen wędlin oraz mięsa w roku 1980. Odpowiedzią Polaków były strajki, które wybuchły w całym kraju. Władze określiły je “nieuzasadnionymi przerwami w pracy”. Swój początek miały w Mielcu, Poznaniu, Tarnobrzegu, a także Lublinie i okolicach. Te akurat udało się ugasić władzy poprzez obietnice podwyżki płac i poprawę zaopatrzenia, lecz nie na długo.

Miesiąc później odbył się strajk, który zmienił historię Polski. W Stoczni Gdańskiej zwolniono Annę Walentynowicz, działaczkę Wolnych Związków Zawodowych, co skutkowało wielkim oburzeniem wśród reszty pracowników, a w efekcie strajkiem. Na czele stanął zwolniony za próby tworzenia niezależnych od władz związków zawodowych kilka lat wcześniej elektryk – Lech Wałęsa. Strajk robotników objął także Szczecin i Górny Śląsk. Powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, co skutkowało sformułowaniem i przyjęciem przez Jagielskiego 21 postulatów dotyczących między innymi spraw pracy, płac, zaopatrzenia, wolności słowa i druku, strajków, ale przede wszystkim akceptacji tworzenia niezależnych od partii wolnych związków zawodowych. Był to zdecydowanie przełomowy moment, gdyż skutkiem tego kluczowego postanowienia 21 postulatów było powstanie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego “Solidarność”.

W gruncie rzeczy było to coś więcej niż zwykły związek zawodowy. Była to opozycja wobec władz, która sprawowała funkcję głosu Polaków w istotnych dla nich sprawach. Jako formę walki “Solidarność” przyjęła liczne manifestacje i strajki. Społeczeństwo polskie ogarnęła euforia i wiara w możliwość odzyskania wolności. Powstanie tego związku zawodowego podbudowało w nich poczucie zjednoczenia i perspektyw na lepszy byt w Polsce. Wraz z entuzjazmem Polaków zbiegł się kryzys ekonomiczny. Braki żywnościowe, spadek wydobycia węgla, odsetki od zaciągniętych w latach siedemdziesiątych kredytach groziły wybuchem inflacji, a także rozwoju czarnego rynku. Powołano Komisję ds. Reformy Gospodarczej, co pociągnęło za sobą powstanie reformy zakładającej m.in. usamodzielnienie się zakładów pracy. Koncepcja ponoszenia kosztów reformy przez społeczeństwo wzbudziło ogólne oburzenie, co zaowocowało brakiem akceptacji tych zmian.

W roku 1981r. komuniści postanowili zaostrzyć swoje działania przeciwko “Solidarności”. Angażowali się w liczne akcje przeciwko związkowcom. Zainicjowana przez władze prowokacja bydgoska, która polegała na zaproszeniu działaczy do Bydgoszczy i brutalnym pobiciu przez milicję, zaowocowały strajkiem powszechnym oraz stworzeniem niebezpiecznego zdaniem Biura Politycznego KC KPZR dokumentu Posłanie do narodów Europy Wschodniej. Uważało, iż autorzy chcieliby posiać zamęt w krajach socjalistycznych. Skutkiem tego dokumentu było zaostrzenie nacisków ze strony ZSRR na kierownictwo PZPR, aby uporali się z “Solidarnością”. Stanisław Kania został usunięty ze stanowiska I sekretarza PZPR za zbytnią ugodowość i uległość, a na jego miejsce wstąpił Wojciech Jaruzelski – od lutego 1981r. będący premierem.

13 grudnia o godzinie szóstej rano została ogłoszona przez Jaruzelskiego informacja o wprowadzeniu w kraju stanu wojennego. Efektem tego postanowienia było przejęcie w Polsce władzy przez Wojskową Radę Ocalenia Narodowego, powszechnie nazywaną “wroną”. Dalszym efektem było między innymi pozbawienie “Solidarności” możliwości legalnego działania. Duża część kierownictwa związku, w tym Lech Wałęsa, została internowana. Rozpoczęła się kontynuacja działalności w konspiracji. Początkowy sukces PZPR okazał się w gruncie rzeczy nietrwały, gdyż nie udało im się zdławić opozycji. Społeczeństwo traktowało władzę jak wroga, gdyż stłumiła ich jedyną perspektywę na demokratyczną Polskę. Działalność WRON-u – pacyfikacja społeczeństwa, cenzura, zawieszenie swobód obywatelskich etc., doprowadziły do odejścia społeczeństwa od postawy konformistycznej i wkroczenie w nonkonformizm. Wytworzyła się powszechna wrogość i złe nastawienie ku rządzącym. Nastroje społeczne były bardzo złe, do czego przyczynił się także pogarszający się stan gospodarki.

Potępienie przez inne kraje wprowadzenia stanu wojennego skutkowało sankcjami od USA i ograniczeniem dostaw od ZSRR oraz prowadziło do pogłębiania długu zagranicznego Polski. Reformy Messnera nie dawały spodziewanych wyników, co potęgowało niezadowolenie społeczne. Było ono tak znaczące, że odsunięto Messnera, a na jego miejsce powołano Rakowskiego, który kontynuował reformację. Powstała ustawa rozwiązująca wszelkie związki zawodowe – w tym “Solidarność”. Na jej miejsce utworzono Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, które notabene przejęło majątek poprzednika. Niedługo potem powstał PROM, którego zadaniem było popieranie wszelkich proponowanych przez władzę zmian.

Rozpoczęła się działalność solidarnościowego podziemia, która wykształtowała w Polakach wspólną siłę i chęć walki. Ogłoszono kolejną podwyżkę cen wywołującą inflację. Skutkiem była fala strajków w 1988r., w której uczestniczyli i które inicjowali głównie członkowie “Solidarności”. Jaruzelski postanowił podjąć rozmowy z opozycją, gdyż doszedł do wniosku, iż bez poparcia społeczeństwa nie uda się przeprowadzić reform gospodarczych. Rozmowa Wałęsy z Kiszczakiem okazała się dla niego tak obiecująca, że postanowił pomóc w zakończeniu strajków na Wybrzeżu. Kolejne rozmowy w Magdalence doprowadziły do oficjalnych dyskusji pomiędzy opozycją, a rządem. Warunkiem strony opozycyjnej była zgoda na ponowną legalizację “Solidarności”. Opozycja była wspierana przez Kościół, toteż stał się on autorytetem dla polskiego społeczeństwa, a jego rola odgrywała duże znaczenie w ich życiu.

Od 6 lutego 1989r. do 5 kwietnia trwały rozmowy transmitowane w telewizji. Skutkiem było porozumienie, które pociągało za sobą zgodę na legalizację “Solidarności”. 4 czerwca 1989r. odbyły się częściowo wolne wybory, których skutkiem było ukazanie poparcia społeczeństwa dla opozycji, gdyż zdobyła wszystkie wolne mandaty. Posłowie i senatorowie “Solidarności” utworzyli OKP. Prezydentem został Wojciech Jaruzelski, zaś premierem Tadeusz Mazowiecki. Mazowiecki tworzył rząd III Rzeczpospolitej na fundamencie demokratycznym. Zmiana nazwy państwa, usunięcie wszelkich odniesień do socjalizmu z ustawy zasadniczej, zniesienie cenzury i wiele innych pozwoliły na narodziny demokratyzmu.

Podsumowując, fala strajków w 1980r. doprowadziła do powstania “Solidarności”, a związek ten poprzez swoją burzliwą działalność zmieniał świadomość Polaków oraz stopniowo obalał komunizm. Społeczeństwo utożsamiające się z założeniami “Solidarności” czuło dzięki niej możliwość dążenia do demokratycznej Polski. Wojciech Jaruzelski starał się tłumić opozycję, lecz zrozumiał, iż nie doprowadzi do reformy gospodarczej, jeśli nie zyska poparcia społecznego. Po rozmowach z Wałęsą doszło do porozumienia. Częściowo wolne wybory pokazały niechęć społeczeństwa do komunistów i doprowadziło do odejścia od komunizmu dzięki tworzeniu nowego rządu przez Tadeusza Mazowieckiego.

You might also like:
More Similar Posts