Neuropatia cukrzycowa to najczęstsze powikłanie cukrzycy. Ryzyko jej wystąpienia wzrasta wraz z czasem trwania cukrzycy typu 1 (trwającą co najmniej 5 lat) lub typu 2. Kumulacja zbyt dużej ilości glukozy w nerwach powoduje zaburzenie ich metabolizmu. W wyniku zmniejszonego przepływu krwi do komórek nerwowych oraz mniejszej podaży tlenu, ich naczynia odżywcze zostają zwężone lub zamknięte.
Diagnostyka neuropatii nie jest łatwa, ponieważ powikłanie dotyczy zarówno włókien nerwowego układu obwodowego, jak i autonomicznego (wegetatywnego). Innymi słowy, inne objawy daje uszkodzenie włókien cienkich, inne grubych. Włókna nerwowe to sieć oplatająca nasze ciało i odbierająca bodźce zewnętrzne, przetwarzane w mózgu. Odpowiadają także za regulację funkcji organizmu. Prawie połowa chorych nie ma żadnych objawów neuropatii cukrzycowej.
Na neuropatię nie często zwraca się uwagę, dlatego zbyt późno zdiagnozowana może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia. Pierwsze objawy kliniczne pojawiają się w związku z uszkodzeniem włókien układu obwodowego. Należą do nich bóle stóp i rąk o umiarkowanym natężeniu do ostrego. Chory odczuwa mrowienie oraz pieczenie stóp, a także uczucie zimna bądź gorąca (skarpetkowe zaburzenia czucia).
Codzienna pielęgnacja stóp ma zasadnicze znaczenie w zapobieganiu powikłaniom. Pacjent powinien zadbać o wygodne obuwie, niepowodujące owrzodzeń. Wskazana jest codzienna kontrola stóp, celem wyeliminowania otarć, wysuszenia skóry i innych zmian. Chory powinien unikać chodzenia boso i urazów oraz ostrożnie przycinać paznokcie. Neurologicznym powikłaniem cukrzycy jest także „zespół cieśni nadgarstka”. Przeszywający ból nadgarstka, promieniujący na palce, uniemożliwia normalne funkcjonowanie. Charakterystyczne dla bólu neuropatycznego kończyn, jest jego nasilenie porą nocną. U części pacjentów występuje przeczulica, nawet delikatny dotyk np. pościeli sprawia ból.
Cukrzycowe powikłania narządu ruchu najczęściej dotyczą dolnych kończyn, ale i górne nie są od nich wolne. Do cukrzycowych powikłań górnych kończyn należą także tzw. zespół sztywnej ręki (ograniczenie ruchomości stawów) oraz „przykurcz Dupuytrena”. Druga grupa pacjentów ma upośledzone odczuwanie bólu. Prowadzi to do niebezpiecznych sytuacji, ponieważ nie czują nadepnięcia na coś ostrego. Nie czują bólu związanego z niewygodnym obuwiem, powodującym otarcia. W konsekwencji prowadzić to może do tzw. stopy cukrzycowej.
Problemy z erekcją u mężczyzn lub brak zdolności przeżywania orgazmu u kobiet, mogą również być oznaką neuropatii. Badania pokazują, że jeśli zdiagnozowano uszkodzenie włókien obwodowych (bólowych), to doszło także do neuropatii wegetatywnej, choć nie jest to regułą. Układ wegetatywny reguluje pracę m.in. serca, jelit, przewodu pokarmowego i moczowego. Czasem neuropatia wegetatywna występuje bez neuropatii obwodowej. Zaburzenia autonomiczne wynikają z tego, jaki układ został uszkodzony.
Wśród objawów wymienić należy; tachykardię, bradykardię, bezobjawowy zawał serca, nudności, wymioty, utratę apetytu, biegunki, zaparcia, częstomocz, omdlenia. Często pojawia się potliwość, spadki ciśnienia krwi. Neuropatia wegetatywna rzadko jest rozpoznana lub nie w pełni zdiagnozowana. Najczęściej występuje u chorych, cierpiących wiele lat na cukrzycę i niekontrolujących poziomu glukozy. Standardem w diagnostyce neuropatii włókien cienkich jest biopsja skóry. U prawie połowy pacjentów w badaniu przewodnictwa nerwowego nie wykrywa się żadnych zaburzeń. Dopiero biopsja, pokazująca gęstość włókien pozwala postawić odpowiednią diagnozę połączoną z wywiadem.
Do badania czucia powierzchownego wykorzystuje się monofilament. Badanie pozwala określić ryzyko wystąpienia stopy cukrzycowej. W przypadku dolegliwości ze strony układu pokarmowego zaleca się wykonanie scyntygraficznego testu opróżniania żołądka. Terapia neuropatii jest objawowa i ma na celu redukcję bólu i poprawę funkcji. Kluczowe jest właściwe leczenie cukrzycy i monitorowanie poziomu glukozy. Czynnikiem uszkadzającym włókna nerwowe jest nie tylko hiperglikemia, ale także gwałtowne skoki poziomu cukru we krwi. Im szybciej powikłanie zostanie rozpoznane, tym większe szanse na brak dolegliwości bólowych i lepszy komfort życia.
Poza wyrównaniem metabolizmu w organizmie bardzo ważna jest dieta. Dieta niskotłuszczowa nie dostarcza włóknom nerwowym materiału budulcowego i witamin. Zalecane są preparaty antyoksydacyjne, ponieważ neuropatia powoduje utrzymywanie się wysokiego poziomu wolnych rodników. Chory nie powinien doprowadzać do niedoboru witamin z grupy B. W procesie leczenia cukrzyków powodzeniem cieszy się kwas alfa- liponowy, będący silnym antyoksydantem. Chroni on przed skutkami przewlekłej hiperglikemii. Lek zmniejsza poziom stresu antyoksydacyjnego, redukując ryzyko uszkodzenia włókien nerwowych oraz śródbłonka naczyniowego. Kwas znajduje się w niektórych pokarmach, takich jak brokuły, szpinak, groszek czy pomidory. Jego ilość jest jednak zbyt mała, by zadziałać terapeutycznie, zatem zaleca się diabetykom stosowanie jego suplementacji.
